Jaren geleden schreef ik een haiku over tulpen. De tulpen stonden zo schitterend in de vaas, ik moest er gewoon iets over kwijt, maar de haiku ontstond niet zomaar. Ik benoemde de kleur, zelfs het aantal, materiaal en vorm van de vaas, de plek waar zij stonden, de schaduw die zij wierpen op de muur. Geen enkele haiku stemde me tevreden. De volgende ochtend zag ik dat de tulpen waren gaan hangen en daar was hij:
van de tulpen
zijn ook de schaduwen
gaan hangen
Bij een haiku over kerstrozen ging het precies zo. Ik kocht de twee kerstrozen allebei in dezelfde winkel, ze stonden in dezelfde huiskamer, kregen dezelfde zorg en toch ging er een dood terwijl de andere kerstroos mooi vol bleef doorbloeien.
Ik noteerde:
dezelfde plantjes
dezelfde zorg
een stierf
Hier was ik niet tevreden over, het is immers niet meer dan een opsomming, een oorzaak gevolg praatje. Op allerlei manieren probeerde ik samen te vatten wat er gebeurde en waarom het mijn belangstelling had. Pas toen ik het dode plantje weg ging gooien borrelde spontaan de haiku op waar ik wel tevreden over kon zijn;
het ene plantje
vaarwel gezegd, het ander
water gegeven
Wat vaak in de weg staat bij het schrijven van een haiku is de poging het precies zo te willen vertellen als het is. Het is zo mooi, zo veelzeggend ook, dat de ene plant onder dezelfde omstandigheden het aflegt terwijl die andere plant juist floreert. Hoe komt dat? Waarom is het, ik wil er over brainstormen. Het de lezer tonen. Maar de vorm dwingt me tot het kiezen van een essentie. De lezer was er niet bij en kent dus de omstandigheden niet, hij zal misschien de schouders ophalen, het herkennen of denken, tja, zo kan ik het ook. Als dichter kun je niet veel anders doen dan weglaten wat er niet of nauwelijks toe doet en hopen dat je, iets van wat je ervoer over kunt dragen, zonder het op te dringen of al te veel te benoemen waardoor de lezer een eigen interpretatie wordt ontnomen.
Soms ontstaat een haiku zomaar ineens, je loopt ergens, ziet iets en hopla, daar is hij, en er is vrijwel altijd een al dan niet bewuste link met iets wat al in je zat. Vreugde, verdriet, ervaringen. Er de tijd en de ruimte voor nemen om te proberen de essentie te pakken levert de meest fraaie kleinoden op en soms komt er iets heel anders tevoorschijn dan hetgeen je in eerste instantie zag en met een beetje geluk ben je een inzicht rijker.
zoals die blaadjes
tot bewegen aangezet
de wind verraden
Een goede lezer, iemand die de tijd neemt, stil kan zijn voor een moment om het geschrevene op zich in te laten werken, linken durft te leggen met het leven, het eigen leven, kan aan die paar woorden zoveel hebben. Is het niet voor een lach of een beeld, dan toch voor een piepkleine aardverschuiving in het denken. Een goede haiku is geen vingerhoedje vol emotie maar een observatie, dat vingerhoedje ontstaat in de lezer zelf.
Maar zoals met alles, men moet het willen, zich er voor open willen stellen. Kunnen aanvaarden dat er achter het gedicht iemand zit die het met de taal – zowel als met datgene wat gezien wordt en de lezer – heel goed voor heeft. Een dichter die zich klein maakt om toch vooral niet tussen de lezer en het moment in te staan. Elke goede haiku is een klein geschenk en de schrijver ervan zal de lezer die er van geniet als een geschenk aanvaarden.
Heel mooi stukje, goed gesproken 🙂
Deze vond ik ook mooi: “Een goede haiku is geen vingerhoedje vol emotie maar een observatie, dat vingerhoedje ontstaat in de lezer zelf.”
Dank je David 😉
Treffend beschreven, Jeanine! Je haiku’s verwoorden het leven zelf…
Fijn compliment. Dank je Marleen.
“Een dichter die zich klein maakt…”
Wat mooi verwoord!
dank je Martine.
goed en mooi verwoord, Jeanine! ´een piepkleine aardverschuiving in het denken´ ja dat vooral…
dank je Ria. Ik het was eigenlijk nog niet helemaal af maar ik heb er al zoveel over gezegd, ik val zo zoetjes aan in herhaling en besloot om het maar gewoon te plaatsen. Nu is herhaling wel precies dat waar we van leren 😉 maar de literaire wereld overtuigen is toch wel echt vechten tegen de bierkaai ben ik bang.
Je pikt er een mooie regel uit, die vind ik zelf ook lang niet gek 😉
Wat een mooie beschouwing over en ervaring met de haiku! Je hebt een schoon talent!
Dank je wel Leo!